BLOG: Recht van spreken hebben
Recht van spreken heb je niet zomaar in een relatie, dat moet je verwerven bij de ander. Het ontstaat in de relatie, omdat je op een bepaalde manier van betekenis bent (geweest) voor de ander. Hierdoor wordt het vanzelfsprekend dat jij iets mag zeggen in en over zijn leven. Dit recht is niet vanzelfsprekend door te vertalen naar andere betrokkenen in zijn of jouw bestaan. Het is een één op één gebeuren. Door wie jij voor die ander bent, kun je jezelf valideren en daardoor kun je je mogelijk ook vrijer uitspreken in andere relaties. Dit recht van spreken verwerf je expliciet door een vorm van zorgdragen voor de ander. Die zorg bestaat uit je verantwoordelijkheid nemen ten opzichte van die ander, in welke vorm dan ook.
Verantwoordelijkheid nemen bestaat voornamelijk uit zorg bieden of dragen. Deze zorg stem je samen af. Het gaat niet om iets opleggen aan de ander, of ongevraagd iets uit handen nemen. Het gaat wel om de zorg die jij hebt en wilt geven, die fair en billijk is tussen jou en de ander. Het is een vorm van ethiek in de relatie die alleen ingaat op wat er tussen jou en de ander gebeurt. Wat jullie samen van wezenlijk belang vinden, of waarin jullie elkaar daar door dik en dun blijven respecteren gedurende de relatie. Ook wanneer je je anders ontwikkelt dan de ander leuk vindt, of wat de ander mogelijk zelfs pijn doet. Het kan voorkomen dat iemand denkt of ervaart recht van spreken te hebben, maar het niet samengaat met gerechtigd zijn voor de ander. In zo’n situatie is het dan veelal ongepaste zorg geweest.
In een samen afgestemde vorm van gekozen zorgdragen voor de ander, gaat het dus niet om ergens wel of geen goed gevoel bij hebben! Daarbij stopt het ook niet op een bepaald moment, gezien de ethische eis van zorgdragen voor de ander levenslang van kracht blijft. Deze wijze van in het leven staan draagt het menselijke in jou. Het maakt jezelf van waarde, met als gevolg dat je zelf recht van spreken krijgt.
Terwijl ik met de koffie bezig ben hoor ik Margot al met het Playmobil rommelen. Om het hoekje van de deur zie ik dat ze haar kwaliteit, de zorger, al op tafel heeft gezet. Ook het poppetje dat haar eigenheid verbeeldt en haar volwassen poppetje heeft ze al gepakt. Het valt me op dat ze nog geen blokje onder haar kwaliteit heeft gezet. Zou er iets verandert zijn, vraag ik me in stilte af? Ze kijkt even naar me en glimlacht. Ze gaat verder met schuiven en verplaatsen van de poppetjes en ik met de koffie. Inmiddels zit ik aan tafel. Margot is nog steeds druk bezig. Er ligt een groene, soort onderzetter (ik gebruik die in het werken met deze beeldtaal voor het hebben van eigen grond/een eigen plek, of voor wat er in je hoofd gebeurt), waarop ze de poppetjes die haarzelf verbeelden heeft neergezet. Ook haar schatkist staat daarop. Daar vandaan lopen twee rode koorden. Eén naar een poppetje in een stoel die haar moeder verbeeldt en één naar een poppetje op een bed, die haar vader verbeeldt. Ik kan dat beeld wel volgen vanuit wat ik al van Margot weet. Dan pakt zij er een poppetje bij wat ze niet eerder heeft gebruikt. Ze plaatst het naast het groene veld, waar al haar eigen poppetjes op staan. Dan verbindt ze dat poppetje ook met rode koorden naar de poppetjes die haar ouders verbeelden. Met dat ik denk: dat is vast een broer, zegt Margot: “Dit is mijn oudste broer Bob. Hij reist veel, doet het minst voor onze ouders waar de anderen zich vaak aan storen, maar ik ben gek op hem. Hij heeft veel op mij gepast toen ik klein was. We schelen 14 jaar. Hij heeft me veel voorgelezen en hielp me met mijn huiswerk.”
Ze kijkt blij naar me op. “We appen vaak en morgen ga ik hem weer zien. Hij heeft me mee uit eten gevraagd.” Het is een poosje stil omdat Margot naar de poppetjes op tafel blijft kijken. Dan kijkt ze weer glimlachend op: “Maar ik wil het niet over hem hebben,” ze wijst naar het poppetje dat haar oudste broer verbeeldt, “ik zou het fijn vinden als je me helpt het familiegesprek voor te bereiden dat volgende week plaatsvindt, om met elkaar over onze ouders te spreken.” “Ik wil het eigenlijk wel over hem hebben,” zeg ik wijzend op het poppetje dat haar oudste broer verbeeldt. Margot kijkt verrast op. “Ik ben reuze benieuwd of hij,” ik wijs op het poppetje dat Bob verbeeldt, “weet hoe het komt dat zij,” en ik wijs op het poppetje dat de zorg-kwaliteit van Margot verbeeldt, “niet meer op een blokje staat?” Haar ogen vliegen naar het poppetje dat altijd op een blokje stond, verbeeld als uitvergrote kwaliteit. Dan springen er tranen in haar ogen en ze druppen langzaam langs haar wangen naar beneden. Ze pakt een tissue en zegt: “poeh, nee, nee, dat zie ik nu zelf pas… Nu jij het zegt. Goh, joh, weet je dat, dat komt door hem!”
Ze pakt het poppetje wat Bob verbeeldt vast. Ze snuit haar neus. Ze lacht: “Ik appte hem over mijn man Henk, onze ouders en dat het allemaal zo veel is, eigenlijk vertelde ik hem alles wat ik zo zwaar vind. Toen appte hij terug dat ik zijn zegen had als ik de zorg voor onze ouders overdroeg aan de anderen en mijn tijd aan Henk en ons gezin zou geven. En hij zei: ‘jij hebt recht van spreken, want jij hebt het meest gedaan en ik steun je op de familiebijeenkomst’.” Ze kijkt naar het poppetje dat haar zorgkwaliteit verbeeldt. “Joh, ik was me helemaal niet bewust dat ik haar,” en ze pakt dat poppetje vast, “deze keer niet op een blokje heb gezet.”
Wat zou er gebeurd zijn dat ze haar ‘zorger’ niet op het blokje plaatst, vroeg ik me tijdens het koffie maken direct af. De ouders van Margot hebben al jaren zorg nodig en weigeren iedere vorm van opname of verzorging door anderen. Omdat Margot het meest dichtbij woont doet zij veel hand- en spandiensten. Ook haar broers en zussen verlenen zorg. Dit was nooit een probleem, tot Henk de man van Margot, door zijn rug ging waarbij uiteindelijk bleek dat de ziekte van Khaler de oorzaak was. Om zowel voor hem als zichzelf en hun gezin goed te kunnen zorgen moet ze nu keuzes maken.
Terwijl Margot zo bezig is met de poppetjes vorm ik mijn hypothesen. Tot nu toe vond ik geen openheid bij haar tot inzicht geven in haar manier van zorg dragen voor haar ouders. Nu het feitelijk te veel wordt blijkt dat Margot daar de redelijkheid van inziet. Dat is al heel wat. De volgende stap is zich hierover uitspreken naar haar broers en zussen. Nu haar oudste broer Bob op tafel komt krijg ik van Margot een voorzet. Ik voel dat ik meer kan sturen dan volgen op dit moment en kies er voor het wel over haar broer te hebben ondanks dat Margot een ander onderwerp wil bespreken. Grappig is dat toch, dat het beeld iets anders zegt dan het verstand. Zij wil het niet over haar broer hebben, terwijl hij juist een cruciale rol heeft gespeeld. In haar onbewust zijn, heeft ze het zelfs op tafel gezet. Die broer heeft recht van spreken bij Margot verworven, hoor ik in haar verhaal. Van hem kan zij het dus hebben, nee, heeft ze het nodig om te horen dat zij haar aandacht meer mag richten op haar eigen gezin. Door wie hij is geweest in zijn zorg voor haar, heeft hij nog steeds het recht van spreken. Van dat mechanisme is zij zich niet bewust, maar dat komt nog wel. Bij hem ligt een relationele hulpbron die ik kan aangrijpen om Margot te laten beseffen dat zij zelf ook recht van spreken heeft verworven in haar gezin van herkomst. Het grappige is dat dit onbewust al is gebeurd door zichzelf in haar kwaliteit van ‘zorger’ minder groot te maken, terwijl er feitelijk veel meer te zorgen valt.
Zelf aan de slag
- Stem jij met de ander af wat je voor of met hem doet?
- Is er iemand in jouw leven waar je wat voor doet, wat niet perse leuk is, omdat je het menswaardig vindt?
- Ervaar jij in een bepaalde relatie dat je recht van spreken hebt? Zou je dat eens met die persoon bespreekbaar kunnen maken?
- Ervaar je ook dat het jezelf van meer waarde heeft gemaakt?
Nieuwe blogs als eerste via email ontvangen?
Vul dan hier je emailadres in: